18 Quy tắc an toàn khi sử dụng điện cho bản thân và gia đinh mà bạn phải biết

Điện là nguồn năng lượng không thể thiếu trong mọi công trình, từ nhà ở, văn phòng đến các khách sạn và trung tâm thương mại. Tuy nhiên, nếu không chú ý, điện có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro như điện giật, cháy nổ hay hư hỏng thiết bị. Vì vậy, việc hiểu và áp dụng đúng các biện pháp an toàn điện là cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tài sản. Bài viết này, cùng Lumi khám phá những nguyên tắc và lưu ý sao cho đảm bảo an toàn khi sử dụng điện nhé!

1. Nguyên tắc cơ bản của an toàn điện

An toàn điện là tập hợp các quy tắc, biện pháp và kỹ thuật nhằm bảo vệ con người và tài sản khỏi các nguy cơ tiềm ẩn do điện gây ra. Đây là yếu tố quan trọng trong quá trình vận hành và sử dụng hệ thống điện trong các hộ gia đình, công trình xây dựng và cơ sở sản xuất.

Nguyên tắc cơ bản của an toàn điện

• Nguyên tắc 1: Cách điện

Cách điện giúp ngăn dòng điện không mong muốn truyền qua các vật dẫn hoặc cơ thể con người, từ đó giảm thiểu nguy cơ điện giật và cháy nổ. Các vật liệu cách điện phổ biến bao gồm nhựa, cao su, gốm sứ và thủy tinh, được sử dụng rộng rãi trong dây điện, thiết bị điện và các công trình xây dựng.

• Nguyên tắc 2: Nối đất (Grounding) 

Nối đất tạo một đường dẫn an toàn cho dòng điện dư thừa chảy xuống đất khi xảy ra sự cố như rò rỉ điện hoặc chạm chập. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ điện giật và bảo vệ thiết bị điện khỏi hư hỏng.

• Nguyên tắc 3: Bảo vệ mạch điện 

Các thiết bị như cầu dao tự động (MCB), cầu chì và aptomat chống giật (RCD) có nhiệm vụ ngắt dòng điện ngay khi phát hiện sự cố như quá tải, ngắn mạch hoặc rò rỉ điện. Điều này không chỉ bảo vệ con người mà còn giúp hạn chế tối đa nguy cơ cháy nổ và hư hỏng thiết bị điện.

Khung pháp lý về an toàn khi sử dụng điện ở Việt Nam

Tại Việt Nam, an toàn điện được quy định và giám sát chặt chẽ thông qua các văn bản pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật. Luật Điện Lực 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2012 và 2018) là cơ sở pháp lý quan trọng, trong đó Điều 58 quy định rõ trách nhiệm của cá nhân và tổ chức trong việc đảm bảo an toàn điện, bao gồm lắp đặt, vận hành và bảo trì hệ thống điện đúng tiêu chuẩn. Ngoài ra, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng thường xuyên ban hành các hướng dẫn và khuyến cáo nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng và đảm bảo thực hiện các biện pháp an toàn trong quá trình sử dụng điện.

2. An toàn điện trong gia đình 

Việc lắp đặt, sử dụng và bảo trì các thiết bị điện đúng cách không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ điện giật mà còn hạn chế các sự cố cháy nổ do chập điện. Dưới đây là một số lưu ý để đảm bảo an toàn khi sử dụng điện trong gia đình.

2.1. Lắp đặt và cáp điện an toàn

Các chuyên gia khuyến cáo nên lắp đặt hệ thống điện đúng cách ngay từ đầu để giảm thiểu nguy cơ sự cố, bao gồm:

• Thuê thợ điện chuyên nghiệp để thực hiện lắp đặt, đảm bảo hệ thống điện tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật.
• Sử dụng dây cáp phù hợp với tải trọng của các thiết bị điện trong gia đình, tránh tình trạng quá tải gây cháy nổ.
• Nối đất an toàn cho các thiết bị có vỏ kim loại như tủ lạnh, máy giặt và bình nóng lạnh nhằm bảo vệ người dùng trong trường hợp rò rỉ điện.

2.2. Sử dụng thiết bị an toàn

Việc sử dụng thiết bị điện đúng cách là một trong những biện pháp quan trọng để đảm bảo an toàn. Hạn chế các rủi ro, cần:

• Kiểm tra thiết bị trước khi sử dụng nhằm phát hiện các dấu hiệu hư hỏng như dây điện nứt, phích cắm lỏng hoặc dấu hiệu rò điện.
• Tránh quá tải mạch điện bằng cách sử dụng ổ cắm và dây nối phù hợp, không cắm quá nhiều thiết bị vào một nguồn điện.
• Giữ thiết bị điện tránh xa nước và các khu vực ẩm ướt, đặc biệt là trong phòng tắm và bếp.

2.3. Bảo vệ điện đối với trẻ em

Trẻ em có thể vô tình gặp nguy hiểm nếu không có các biện pháp bảo vệ phù hợp. Để đảm bảo an toàn, bạn có thể:

• Sử dụng nắp che ổ cắm và phích cắm an toàn để ngăn trẻ nhỏ chạm vào nguồn điện.
• Dạy trẻ về các nguyên tắc an toàn điện như không nghịch ổ cắm, dây điện hay các thiết bị đang hoạt động.

2.4. An toàn đèn

Đèn điện là thiết bị phổ biến trong gia đình, nhưng nhiều gia đình thường chủ quan, không chú ý đến an toàn khi sử dụng đèn. Để hạn chế các nguy cơ cháy, nổ, chập điện từ đèn, nên:

• Chọn bóng đèn có công suất phù hợp với đui đèn và hệ thống điện trong nhà.
• Tránh chạm vào bóng đèn khi còn nóng để không bị bỏng.
• Sử dụng đèn trang trí an toàn và đảm bảo chúng có khả năng chống nước nếu lắp đặt ngoài trời.

3. An toàn điện trong nơi làm việc

Để đảm bảo môi trường làm việc an toàn, cần tuân thủ các quy tắc an toàn khi sử dụng điện dưới đây:

3.1. Cách ngắt điện/bảo vệ

Ngắt điện đúng cách là yêu cầu cơ bản trước khi thực hiện bảo trì hoặc sửa chữa thiết bị điện. Việc này giúp tránh nguy cơ điện giật hoặc sự cố nghiêm trọng.

• Xác định nguồn điện cần ngắt: Trước khi bảo trì hoặc sửa chữa thiết bị điện, cần xác định rõ nguồn điện cấp cho thiết bị. Đảm bảo không còn điện trong hệ thống bằng cách sử dụng bút thử điện hoặc thiết bị đo điện.
• Ngắt điện hoàn toàn: Thực hiện ngắt nguồn điện bằng cầu dao, aptomat hoặc công tắc ngắt điện chính. Trong các công trình lớn, có thể cần ngắt nguồn điện ở tủ điện trung tâm.
• Khóa và gắn thẻ cảnh báo: Sử dụng khóa an toàn và thẻ cảnh báo “Không Đóng Điện” để thông báo rằng hệ thống đang được bảo trì. Điều này ngăn người khác vô tình cấp điện lại trong khi công việc vẫn đang diễn ra.

3.2. Thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE)

Khi làm việc với hệ thống điện, việc sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE) là bắt buộc để giảm thiểu nguy cơ điện giật và bảo vệ cơ thể khỏi các tác động từ dòng điện hoặc tia lửa. Một số đồ dùng PPE để đảm bảo an toàn khi sử dụng điện là:

• Găng tay cách điện: Được làm từ cao su cách điện, giúp bảo vệ tay khi tiếp xúc với dây điện hoặc thiết bị có điện áp cao.
• Kính bảo hộ: Bảo vệ mắt khỏi tia lửa điện hoặc mảnh vỡ trong quá trình sửa chữa.
• Ủng cách điện: Sử dụng trong môi trường có độ ẩm cao hoặc sàn nhà ẩm ướt để tránh nguy cơ dòng điện truyền qua cơ thể.
• Quần áo bảo hộ: Quần áo chống hồ quang điện có khả năng chịu nhiệt và hạn chế tổn thương nếu có sự cố phóng điện.

3.3. Sử dụng dụng cụ điện an toàn

Các dụng cụ điện cầm tay và thiết bị điện cần được sử dụng đúng cách để tránh các rủi ro điện giật hoặc chập cháy.

• Đảm bảo dây dẫn, phích cắm và vỏ bọc của thiết bị không bị nứt, hở hoặc rò rỉ điện. Nếu phát hiện hư hỏng, cần ngừng sử dụng và báo cáo để sửa chữa hoặc thay thế.
• Làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất và không tự ý tháo rời hoặc sửa chữa thiết bị khi không có chuyên môn.
• Nếu làm việc trong điều kiện ẩm ướt, cần sử dụng các thiết bị điện được thiết kế đặc biệt để chống nước và có lớp vỏ cách điện an toàn.

3.4. Thủ tục cấp cứu

Trong trường hợp có người bị điện giật hoặc xảy ra sự cố liên quan đến điện, việc phản ứng nhanh và đúng cách có thể giảm thiểu thiệt hại và cứu sống nạn nhân.

• Nếu có thể, ngắt điện từ cầu dao hoặc aptomat để đảm bảo an toàn cho cả nạn nhân và người cấp cứu.
• Sử dụng các vật liệu cách điện như gậy gỗ hoặc nhựa để di chuyển nạn nhân ra khỏi nguồn điện. Không chạm trực tiếp vào nạn nhân nếu điện chưa được ngắt.
• Nếu nạn nhân không thở hoặc tim ngừng đập, tiến hành hô hấp nhân tạo và ép tim ngoài lồng ngực theo hướng dẫn sơ cứu cơ bản.
• Liên hệ ngay với dịch vụ y tế (115) để được hỗ trợ kịp thời. Trong thời gian chờ đợi, tiếp tục thực hiện sơ cứu nếu cần thiết.

4. An toàn điện ngoài trời

Làm việc với điện ngoài trời tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là khi tiếp xúc với dây điện trên không, dây điện ngầm hoặc trong điều kiện ẩm ướt. Để đảm bảo an toàn, dưới đây là các biện pháp cần lưu ý.

4.1. Dây điện trên không

Dây điện trên không có thể gây nguy hiểm lớn nếu không được xử lý cẩn thận. Do đó, cần:

• Giữ khoảng cách ít nhất 3 mét với dây điện hạ áp. Nếu là dây điện cao áp, khoảng cách này cần lớn hơn nhiều.
• Khi làm việc với thang hoặc cần cẩu, đặc biệt là thang kim loại, bạn cần đảm bảo không để thang chạm vào dây điện. Lưu ý, dùng thang bằng vật liệu cách điện để giảm thiểu nguy cơ điện giật.

4.2. Dây điện ngầm

Dây điện ngầm rất khó phát hiện và có thể gặp phải khi đào đất hoặc thi công.

• Trước khi đào đất, hãy liên hệ các đơn vị điện lực để xác định vị trí của các dây điện ngầm. Điều này hạn chế trường hợp vô tình cắt hoặc va chạm với dây điện dưới mặt đất.
• Để an toàn hơn, sử dụng thiết bị dò dây điện ngầm trước khi đào đất, đặc biệt là ở những khu vực không rõ vị trí của các đường dây điện.

4.3. Làm việc trong điều kiện ẩm ướt

Điện khi tiếp xúc với nước sẽ rất nguy hiểm, vì vậy cần thận trọng khi làm việc ngoài trời trong điều kiện ẩm ướt.

• Không sử dụng thiết bị điện trong khi trời mưa hoặc khi có nước đọng. Đảm bảo rằng thiết bị đã được bảo vệ khỏi các yếu tố thời tiết.
• Sử dụng thiết bị ngắt mạch dòng dư (GFCIs) ngay khi phát hiện dòng điện rò rỉ để tránh nguy cơ điện giật.

5. Mẹo an toàn điện cho dự án DIY

Việc tự lắp đặt hay sửa chữa các thiết bị điện (DIY) rất được các hộ gia đình ưa chuộng vì tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, khi làm việc với điện, gia chủ cần tuân đúng các quy tắc an toàn để tránh rủi ro nguy hiểm như điện giật, cháy nổ hoặc hư hỏng thiết bị.

5.1. Lập kế hoạch và chuẩn bị

Trước khi bắt đầu, hãy chuẩn bị đầy đủ để đảm bảo an toàn trong suốt quá trình thao tác với thiết bị điện.

• Ngắt toàn bộ điện trong nhà, tránh nguy cơ điện giật khi làm việc với các thiết bị điện.
• Sau khi tắt nguồn, dùng bút thử điện hoặc thiết bị khác để kiểm tra mạch và đảm bảo không còn điện.

5.2. Sử dụng dụng cụ và vật liệu phù hợp

Khi làm việc với thiết bị điện, bạn nên sử dụng dụng cụ có lớp cách điện như kìm, tô vít và bút thử điện để bảo vệ bản thân khỏi nguy cơ điện giật. Đồng thời, việc sử dụng đầu nối và dây điện đúng kích cỡ và tiêu chuẩn là rất quan trọng. Dây nối và thiết bị không phù hợp có thể gây chập cháy hoặc hư hỏng, làm tăng nguy cơ cháy nổ và hỏng hóc hệ thống điện.

5.3. Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp

Nếu công việc yêu cầu sửa chữa bảng điện, làm việc với điện áp cao, nên tìm kiếm sự trợ giúp từ các thợ điện có kinh nghiệm. Họ sẽ xử lý các vấn đề của thiết bị điện một cách an toàn và đúng cách, tránh rủi ro không đáng có.

Nếu công việc yêu cầu sửa chữa bảng điện, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ các thợ điện có kinh nghiệm

6. Tình huống cấp cứu và hỗ trợ y tế cấp cứu

Khi gặp tình huống bị điện giật hoặc cháy điện, bạn nên phản ứng nhanh chóng với các lưu ý sau đây:

6.1. Phản ứng với điện giật

Trong trường hợp điện giật, cần ngắt nguồn điện ngay lập tức để ngừng dòng điện chạy qua cơ thể nạn nhân. Nếu không thể tiếp cận cầu dao, sử dụng vật liệu cách điện như gậy nhựa hoặc gỗ để tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện.

Sau đó, gọi ngay hỗ trợ y tế khẩn cấp (số 115) và cung cấp thông tin về tình trạng của nạn nhân để đội cứu hộ có thể đến kịp thời. Nếu nạn nhân không thở hoặc tim ngừng đập, thực hiện hô hấp nhân tạo và ép tim ngoài lồng ngực cho đến khi sự trợ giúp đến.

6.2. Cháy điện

Trong trường hợp cháy điện, ngay lập tử sử dụng bình chữa cháy CO2 hoặc bình chữa cháy bột khô để dập lửa. Tuyệt đối không sử dụng nước vì nước có thể dẫn điện và làm tình huống thêm nghiêm trọng.  Sau đó, sơ tán mọi người khỏi khu vực cháy và gọi sở cứu hỏa (số 114) để được xử lý kịp thời.

7. Kết luận

Trên đây là giải đáp chi tiết về an toàn khi sử dụng điện. Hy vọng qua bài viết đã giúp bạn có thêm nhiều kiến thức hữu ích để sử dụng các thiết bị điện một cách an toàn, phòng ngừa nguy cơ cháy nổ, gây thiệt hại sức khỏe và tài sản.